Trong sương sớm mùa thu, khi những tia nắng đầu tiên xuyên qua lớp sương mờ ảo trên những ngọn đồi Geumsan, ông Lee Min-ho nhẹ nhàng quỳ xuống trước mảnh đất được chăm sóc cẩn thận. Đôi tay chai sạn của ông khẽ chạm vào lớp đất ẩm, nơi chứa đựng sự sống của những cây sâm đang âm thầm lớn lên. Đây không chỉ là mảnh đất canh tác, mà còn là di sản gia đình được truyền qua bốn thế hệ. “Sáu năm,” ông thì thầm, “phải đủ sáu năm và không kém một ngày nào.”
Khởi nguồn của báu vật thiên nhiên
Lịch sử sâm Hàn Quốc (Panax ginseng) bắt đầu từ hàng nghìn năm trước, khi những thầy thuốc cổ đại phát hiện ra loài thảo mộc kỳ diệu này trong những khu rừng rậm rạp của bán đảo Triều Tiên. Những ghi chép đầu tiên về sâm xuất hiện trong các văn bản y học cổ đại từ thời nhà Cao Ly (918-1392), nơi nó được tôn vinh là “linh dược” – món quà quý giá từ thiên nhiên ban tặng cho con người.
Theo truyền thuyết, vào một đêm trăng sáng, một thầy thuốc đang đi tìm dược liệu trong rừng sâu thì bắt gặp một vầng hào quang kỳ lạ phát ra từ một loài thảo mộc. Khi đến gần, ông phát hiện đó là một cây sâm với hình dáng giống hệt hình người – có thân, tay, chân và đầu. Sau khi nghiên cứu và sử dụng, ông nhận ra đây chính là báu vật có khả năng chữa lành nhiều bệnh tật và tăng cường sinh lực. Từ đó, sâm Hàn Quốc dần trở thành biểu tượng của sức khỏe và trường thọ.
“Sâm không chỉ là một loại thảo dược, mà còn là một phần của linh hồn Hàn Quốc,” bà Park Sun-hee, chuyên gia về lịch sử dược liệu tại Đại học Seoul chia sẻ. “Mỗi củ sâm đều mang trong mình câu chuyện về mối liên hệ giữa con người và thiên nhiên, về sự kiên nhẫn và trân trọng những giá trị truyền thống.”
Qua các triều đại, sâm Hàn Quốc dần trở thành món quà ngoại giao quý giá mà các vị vua Triều Tiên tặng cho sứ thần nước ngoài. Vào thời Joseon (1392-1910), việc khai thác và buôn bán sâm trở thành độc quyền của hoàng gia, phản ánh vị thế cao quý và giá trị vô song của loài thảo dược này.
Vùng đất huyền thoại Geumsan
Khi ánh nắng chiếu rọi xuống những dãy đồi thoai thoải của huyện Geumsan thuộc tỉnh Chungcheongnam-do, một không khí tĩnh lặng bao trùm lên những cánh đồng sâm trải dài tưởng chừng vô tận. Ở đây, thời gian dường như trôi chậm lại, nơi mỗi ngọn gió, mỗi hạt mưa, mỗi tia nắng đều góp phần nuôi dưỡng loài thảo dược quý giá này.
Geumsan không phải tình cờ mà trở thành “kinh đô” của sâm Hàn Quốc. Vùng đất này được thiên nhiên ưu đãi với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu lý tưởng cho việc nuôi dưỡng sâm chất lượng cao. Nằm ở độ cao khoảng 500 mét so với mực nước biển, Geumsan sở hữu mùa đông lạnh giá với nhiệt độ có thể xuống dưới -15°C và mùa hè mát mẻ với nhiệt độ trung bình khoảng 24°C. Sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm tạo điều kiện hoàn hảo cho sâm tích lũy các hợp chất quý giá.
“Đất ở Geumsan có một bí mật,” ông Jung Dae-hyun, nông dân thế hệ thứ ba trồng sâm tại đây giải thích. “Đó là lớp đất sét màu nâu đỏ giàu khoáng chất, nhưng cũng có khả năng thoát nước tuyệt vời. Sâm rất kén đất – nó không thích ngập úng nhưng cũng cần đủ ẩm. Chỉ có đất Geumsan mới cung cấp được sự cân bằng hoàn hảo này.”
Lịch sử trồng sâm thương mại tại Geumsan bắt đầu từ khoảng 400 năm trước. Năm 1591, vua Seonjo của triều đại Joseon đã chính thức công nhận Geumsan là trung tâm sản xuất sâm hoàng gia. Kể từ đó, vùng đất này không ngừng phát triển kỹ thuật và truyền thống trồng sâm, tạo nên thương hiệu sâm Hàn Quốc nổi tiếng toàn cầu ngày nay.
Mỗi năm, Lễ hội Sâm Geumsan thu hút hàng nghìn khách tham quan từ khắp nơi trên thế giới. Đây không chỉ là sự kiện thương mại mà còn là dịp để tôn vinh lịch sử và văn hóa lâu đời gắn liền với loài thảo dược quý hiếm này. Những điệu múa truyền thống, âm nhạc dân gian và các nghi lễ cầu mong mùa màng bội thu đã biến lễ hội thành một trải nghiệm văn hóa đặc sắc không thể bỏ qua.
Sáu năm kiên nhẫn – Cuộc hành trình kỳ diệu
Trong căn nhà gỗ nhỏ nằm bên rìa cánh đồng sâm, bà Kim Ji-soo nhẹ nhàng rót trà sâm vào những chiếc tách sứ tinh xảo. Hương thơm đặc trưng của sâm lan tỏa trong không khí, mang theo câu chuyện về sự kiên nhẫn và tận tâm.
“Người ta thường nói rằng trồng sâm giống như nuôi dạy một đứa trẻ,” bà Kim mỉm cười nói. “Bạn phải dành cho nó thời gian, tình yêu thương và sự quan tâm không ngừng nghỉ. Và quan trọng nhất, bạn phải có đức tính kiên nhẫn.”
Quy trình trồng sâm 6 năm của Hàn Quốc là một minh chứng cho sự tỉ mỉ và tôn trọng quy luật tự nhiên. Mọi thứ bắt đầu từ việc chọn lựa hạt giống. Chỉ những hạt chất lượng cao nhất từ những cây mẹ khỏe mạnh mới được sử dụng. Sau đó, hạt phải trải qua quá trình ủ đặc biệt kéo dài 100 ngày trong cát ẩm để phá vỡ trạng thái ngủ đông và kích thích nảy mầm.
Năm đầu tiên, những mầm sâm non nớt được chăm sóc trong vườn ươm với lớp che phủ đặc biệt để bảo vệ khỏi ánh nắng mặt trời gay gắt. Nông dân thường xuyên kiểm tra độ ẩm và tình trạng của đất, đảm bảo điều kiện tối ưu cho sự phát triển của cây con.
Vào cuối năm đầu tiên, những cây sâm nhỏ được thu hoạch và phân loại cẩn thận. Chỉ những cây khỏe mạnh nhất mới được chọn để trồng vào đất chính. Đáng chú ý, đất trồng sâm phải là đất “trinh” – đất chưa từng được sử dụng để trồng sâm trong ít nhất 10 năm trước đó. Điều này đảm bảo đất giàu dưỡng chất và không có mầm bệnh từ vụ trồng trước.
“Mỗi mảnh đất chỉ được sử dụng một lần trong đời người trồng sâm,” ông Park Jae-wook, chuyên gia về kỹ thuật trồng sâm giải thích. “Đây là lý do tại sao việc trồng sâm đòi hỏi nhiều đất đai và tại sao những người trồng sâm thực sự hiểu giá trị của mỗi thước đất.”
Từ năm thứ hai đến năm thứ sáu, sâm từ từ phát triển dưới lớp che phủ được thiết kế đặc biệt, chỉ cho phép khoảng 20-30% ánh sáng mặt trời chiếu qua. Điều này mô phỏng điều kiện tự nhiên của sâm hoang dã, vốn mọc dưới tán cây trong rừng sâu. Mỗi ngày, người trồng sâm phải kiểm tra cẩn thận từng cây để phát hiện dấu hiệu của bệnh tật hoặc côn trùng gây hại.
Vào mùa đông, khi nhiệt độ giảm xuống dưới 0°C, sâm bước vào giai đoạn ngủ đông quan trọng. Chính trong thời gian này, cây sâm tích lũy năng lượng và phát triển các hợp chất dược liệu quý giá – những hợp chất tạo nên giá trị đặc biệt của sâm Hàn Quốc.
Đến năm thứ sáu, khi sâm đạt đến độ tuổi hoàn hảo, quá trình thu hoạch diễn ra vào mùa thu – thời điểm sâm chứa hàm lượng hoạt chất cao nhất. Mỗi củ sâm được đào lên bằng tay một cách cẩn thận để tránh làm tổn thương rễ quý giá.
Bí mật từ lòng đất
Cụ ông Kang Min-soo, 87 tuổi, ngồi bên hiên nhà, đôi mắt nheo lại nhìn về phía cánh đồng sâm đang chuyển màu vàng óng trong ánh hoàng hôn. Ông đã dành cả đời mình cho việc trồng sâm, và hiểu rõ hơn ai hết về những bí mật mà loài thảo dược này mang trong mình.
“Sâm Hàn Quốc không chỉ là một loại dược liệu, mà còn là một sinh vật sống với linh hồn riêng,” ông Kang chia sẻ. “Nó hấp thụ tinh hoa của đất trời, của mưa nắng bốn mùa, và lưu giữ chúng trong từng thớ củ.”
Điều làm nên sự khác biệt vượt trội của sâm Hàn Quốc so với sâm từ các khu vực khác chính là hàm lượng ginsenoside – hợp chất hoạt tính sinh học chính trong sâm. Nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng sâm Hàn Quốc chứa ít nhất 38 loại ginsenoside khác nhau, nhiều hơn hẳn so với các loại sâm khác trên thế giới.
Hàm lượng ginsenoside phong phú này là kết quả của sự kết hợp hoàn hảo giữa điều kiện tự nhiên đặc biệt và phương pháp canh tác truyền thống. Đất đỏ giàu khoáng chất tại Geumsan, cùng với biên độ nhiệt lớn giữa ngày và đêm, tạo ra môi trường lý tưởng để sâm tổng hợp và tích lũy các hợp chất quý này.
“Ở Hàn Quốc, chúng tôi không chỉ trồng sâm, mà còn ‘lắng nghe’ sâm,” bà Lee Eun-ji, nhà nghiên cứu tại Viện Sâm Hàn Quốc giải thích. “Chúng tôi quan sát từng thay đổi nhỏ nhất của lá, của thân, của rễ, và điều chỉnh chăm sóc cho phù hợp. Đây không phải là công nghiệp hóa, mà là một nghệ thuật được truyền qua nhiều thế hệ.”
Trong thời đại hiện nay, khi nhiều quốc gia đang tìm cách rút ngắn thời gian canh tác sâm xuống còn 4 năm hoặc thậm chí 3 năm bằng cách sử dụng phân bón hóa học và chất kích thích tăng trưởng, Hàn Quốc vẫn kiên định với phương pháp truyền thống 6 năm. Triết lý này không chỉ duy trì chất lượng vượt trội của sâm Hàn Quốc mà còn thể hiện sự tôn trọng sâu sắc đối với quy luật tự nhiên.
Từ Geumsan đến thế giới
Trong một phòng trưng bày tại Bảo tàng Sâm Hàn Quốc ở Geumsan, một bức tranh cổ minh họa cảnh những thương nhân Trung Quốc và người dân địa phương trao đổi sâm quý từ hàng trăm năm trước. Đây là minh chứng cho việc sâm Hàn Quốc đã sớm vượt ra khỏi biên giới quốc gia và trở thành mặt hàng thương mại quốc tế có giá trị.
Hành trình của sâm Hàn Quốc ra thế giới được đẩy mạnh vào thế kỷ 18 và 19, khi các thương nhân phương Tây bắt đầu khám phá “bí mật sức khỏe” từ phương Đông. Các ghi chép của những nhà thám hiểm và thương nhân châu Âu từ thời kỳ này thường xuyên nhắc đến loại “rễ sự sống” kỳ diệu từ bán đảo Triều Tiên.
“Vào những năm 1700, một pound sâm Hàn Quốc có giá trị ngang với ba pound bạc,” Tiến sĩ Kim Young-ho, nhà sử học tại Đại học Quốc gia Seoul chia sẻ. “Đây là một trong những hàng hóa đắt giá nhất trong thương mại Đông-Tây thời bấy giờ.”
Ngày nay, sâm Hàn Quốc đã trở thành một phần quan trọng trong nền kinh tế xuất khẩu của Hàn Quốc, với giá trị xuất khẩu hàng năm lên đến hàng trăm triệu đô la Mỹ. Từ những củ sâm tươi nguyên vẹn đến các sản phẩm chế biến như trà sâm, chiết xuất sâm, và thực phẩm chức năng từ sâm, “báu vật quốc gia” này đã tìm đường đến hơn 40 quốc gia trên toàn cầu.
Tuy nhiên, hành trình ra thế giới của sâm Hàn Quốc không chỉ là câu chuyện thương mại, mà còn là câu chuyện về việc chia sẻ một phần di sản văn hóa. Mỗi củ sâm xuất khẩu đều mang theo câu chuyện về vùng đất Geumsan, về những người nông dân tận tụy, và về triết lý sống hài hòa với thiên nhiên của người Hàn Quốc.
“Khi bạn thưởng thức một tách trà sâm Hàn Quốc, bạn không chỉ đang nếm hương vị của một loại thảo dược, mà còn đang trải nghiệm câu chuyện kéo dài hàng nghìn năm,” cô Park Min-ji, hướng dẫn viên tại Trung tâm Văn hóa Sâm Hàn Quốc nói. “Đó là câu chuyện về sự kiên nhẫn, về tình yêu đối với đất mẹ, và về niềm tin vào sức mạnh chữa lành của thiên nhiên.”
Khi hoàng hôn buông xuống những cánh đồng sâm ở Geumsan, ông Lee Min-ho cẩn thận phủ lại lớp rơm che phủ cho những cây sâm của mình. Trong ánh nắng cuối ngày, những cây sâm dường như tỏa sáng với một vẻ đẹp thanh bình. Sáu năm là một thời gian dài để chờ đợi, nhưng như ông Lee vẫn thường nói: “Thiên nhiên không vội vàng, nhưng mọi thứ vẫn hoàn thành đúng thời điểm.” Và đó chính là bí quyết của sâm Hàn Quốc – món quà quý giá từ đất trời, được tạo nên bởi sự kiên nhẫn và tình yêu đối với những giá trị truyền thống.
